Kościół ten jest jedną z najstarszych i największych gotyckich świątyń Pomorza Zachodniego. Istnieje ponad 700 lat w formie ceglanej, trzynawowej bazyliki z prezbiterium otoczonym obejściem i wieńcem kaplic oraz dwoma wieżami przy fasadzie zachodniej.

Artystyczna ranga architektury kościoła, zaliczanego do wybitniejszych przykładów późnośredniowiecznego budownictwa sakralnego, wykracza poza granice regionu, stanowiąc dzieło wpisane na listę europejskiego dziedzictwa kulturowego.
Wysoką rangę budowli dostrzegają nie tylko znawcy architektury. Powszechne uznanie dla piękna jej form wyraża się w potocznym określaniu mianem katedry, choć od początku swego istnienia była świątynią parafialną.
Rozpoczętą w 1292 r. budowę kościoła prowadzono z przerwami do końca XV stulecia. W pierwszym etapie, na przełomie XIII/XIV w. powstała typowa dla Pomorza Zachodniego trzynawowa, bezwieżowa hala z jednonawowym wydłużonym prezbiterium. Świątynia, należąca do Diecezji Kamieńskiej i Metropolii Gnieźnieńskiej, otrzymała wezwanie Najświętszej Maryi Panny.

W drugiej połowie XIV wieku do fasady zachodniej korpusu nawowego dobudowano dwie wieże, których elewacje otrzymały oryginalny system podziałów złożonych z gęstego rytmu wydłużonych blend z wielkimi tondami w zwieńczeniu. Dekoracja ta, nie posiadająca wcześniejszych odpowiedników na tym terenie, była naśladowana przez twórców innych kościołów pomorskich przez cały okres średniowiecza.
Około 1380 roku rozpoczęto przebudowę wschodniej części świątyni, której formy przetrwały do dziś. Autorem nowej koncepcji rozwiązania prezbiterium był wybitny szczeciński architekt późnego średniowiecza Henryk Brunsberg.

W zrealizowanej w 4 ćw. XIV wieku budowli mistrz ten, w sposób nowatorski, połączył tradycyjne formy gotyckiej bazyliki z nowym planem obejścia i wieńca kaplic ukrytych we wnętrzu za jedną zewnętrzną taflą bezprzyporowego muru.
W ukształtowaniu nawy głównej prezbiterium zastosował Brunsberg klasyczny, trójstrefowy porządek z galeryjkę triforyjną, która na obszarze budownictwa ceglanego stanowi unikalne rozwiązanie. Po północnej stronie obejścia wzniósł architekt piękną, założoną na planie ośmioboku kaplicę mariacką, przypominającą rozwiązania angielskich kapitularzy katedralnych. Mury kaplicy mariackiej i kaplic przy obejściu ozdobił Brunsberg pionowymi pasami ceramicznej dekoracji o niespotykanej dotąd kompozycji i bogactwie form. W zakomponowanych strefowo niszach zwieńczonych wimpergami i manswerkowymi rozetami, tak jak w gotyckich ołtarzach, stanęły rzeźby świętych wykonane z wypalanej gliny. Wzbogacone różnokolorowymi glazurami ceglane kompozycje, zastosowane przez Brunsberga, po raz pierwszy właśnie w kościele mariackim w Stargardzie Szczecińskim, dały początek nowemu malarskiemu nurtowi w architekturze Pomorza i Brandenburgii.

W drugiej połowie XV wieku miał miejsce ostatni etap średniowiecznej rozbudowy kościoła. W okresie tym rozbudowano dawne halowe wnętrze korpusu nawowego, do kształtu bazyliki, pozostawiając z pierwszej świątyni formy ośmiobocznych filarów, podłucza arkad międzynawowych, części ścian i sklepienia naw bocznych.
Do zewnętrznych ścian tych naw dobudowano rzędy kaplic, nasycając je tak jak i całe wnętrze bogatym wystrojem. Oprócz polichromii, które ozdabiały ściany naw, kaplic, filarów i sklepień, we wnętrzu znajdowało się wówczas ponad 50 ołtarzy, trzy pary organów, stalle, 8 dzwonów i barwne witraże w oknach. Wyposażenie to zniszczył niestety pożar w 1635 r. Ocalałe fragmenty malowideł ściennych świadczą o dużej randze artystycznej średniowiecznego wystroju.

Uzyskany w wiekach średnich kształt zachowała świątynia, mimo późniejszych przebudów, do naszych czasów. W okresie od połowy XVI wieku do 1945 r. kościół służył protestantom. Ważniejsze prace budowlane miały wówczas miejsce w drugiej połowie XVII w. i w 1905 r. W wyniku tych prac zmienione zostały formy sklepień w nawie głównej i zwieńczenie wieży południowej, które przykryto cebulastym hełmem.
Sklepienia nawy głównej uzyskały oryginalne, barokowe polichromie, a wnętrze nowe sprzęty - ołtarze, ambonę, stalle.

Z historii nowożytnej parafii.
W 1945 r. kościół uległ częściowemu zniszczeniu. Przystąpiono do zabezpieczenia i odbudowy świątyni. W drugi dzień Zielonych Świąt, w maju 1947 roku kościół ten został poświęcony przez ówczesnego Dziekana Stargardzkiego ks. Alojzego Piłata TChr i odtąd w każdą niedzielę odprawiano tu Sumę przy udziale Wojska Polskiego.
         
W następnym roku tj. w 1948 r. - władze wydały zakaz wchodzenia do tego kościoła i zakaz odprawiania Mszy świętej. Zakaz trwał aż do czasu erygowania nowej, obecnej parafii.
Po odbudowie świątyni została erygowana parafia, dnia 4 maja 1957 roku - dekretem J. E. Księdza Biskupa dr Teodora Benscha - pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata. Poświęcenia kościoła dokonał - 30 listopada 1957 r. - Jego Eminencja Ksiądz Kardynał dr Stefan Wyszyński - Prymas Polski.
Warto nadmienić, że w czasie od 1948 do 1957 roku, kościół ten przez władze komunistyczne został przeznaczony na magazyn materiałów budowlanych, do którego wjeżdżano nawet samochodami ciężarowymi, bezczeszcząc, uszkadzając i niszcząc ten kościół, jego wnętrze, posadzki, schody i całe wyposażenie. Wskutek nieszczelności dachu, braku szyb czy nawet całych okien, odpadały nie tylko tynki ale także różne sklepienia, które spadając z wielkich wysokości, niszczyły kompletnie wszystko nawet posadzki.
Pierwsza Msza św. w parafialnym kościele Mariackim została odprawiona 8 grudnia 1957 r. przez ks. prałata dr Władysława Sygnatowicza Wikariusza Generalnego Administracji Gorzowskiej - Kurii Gorzowskiej. Kazanie wygłosił były proboszcz i Dziekan stargardzki ks. Alojzy Piłat. Kościół był i jest tutaj zawsze stałym odniesieniem życia religijnego i narodowego, pomimo niezliczonych trudności i nawet prześladowań.
W październiku 1992 r. w siedemsetletnią rocznicę powstania kościoła odbyła się rekonsekracja świątyni wraz z nowym ołtarzem soborowym, dokonana przez Jego Ekscelencję Księdza Arcybiskupa Mariana Przykuckiego.
Obecnie prowadzone są nabieżąco prace remontowe, zabezpieczające i rewaloryzujące piękno zabytkowej architektury. Niedawno kościół włączono w Europejski Szlak Gotyku Ceglanego.

Z inicjatywy proboszcza parafii ks. dra Janusz Posadzy, przy gromnym zaangażowaniu władz Miasta Stargard, Radnych Miasta- w oparciu o środki Unii Euraopejskiej w latach 2020-2023 przeprowadzono tzw. "remont stulecia" kolegiaty. Dziś można podziwiać efekty tych prac.

Świątynię oraz  można zwiedzać w dniach od poniedziałku do soboty w godzinach od 8:00 do 17:00.

Ze względów bezpieczeństwa (brak odpowiedniej drogi ewakuacji) nie jest mozliwe zwiadzanie tarasu widokowego. Trwają przygotowania projekt, który umożliwi zwiedzanie krenelaża. Stąd w pozyskaniu środków może posłużyć każdy, pozytwny komentarz na stronie FB- kolegiata.stargard lub w srewisie google. Prosimy o wsparcie w mediach społecznościwych!!!!
Kontakt z przewodnikiem pod numerem: (+48) 535124-578